Ngoài thiên nhiên,
cây mai tự rụng lá vào mùa Đông và ra hoa vào mùa Xuân. Do đó, ông cha chúng ta
đả lảy hết lá vào tháng chạp âm lịch, để kích thích cho cây mai ra hoa rộ vào dịp
tết Nguyên đán.
Kỹ thuật trồng và bón phân cho cây mai
Hoa mai thường mọc ra
từ nách lá, mới đầu là một hoa to, gọi là hoa cái, có vỏ lụa (vỏ trấu) bọc bên
ngoài. Khi vỏ lụa bung ra, thì xuất hiện một chùm hoa con, từ một nụ đến mười nụ,
tăng trưởng rất nhanh, độ bảy ngày sau là nở. Trong chùm hoa này, hoa to nở trước
hoa nhỏ nở sau, đến vài ba ngày mới nở hết. Mỗi hoa bên ngoài có 5 đài màu
xanh, bên trong có 5 cánh màu vàng, ở giữa là một chùm nhụy mang phấn màu xậm
hơn.
Thường hoa nở 3 ngày
thì tàn. Ngày thứ nhất, 5 cánh và chùm nhụy xoè thẳng ra rất đẹp! Ngày thứ hai,
5 cánh vảnh lên và chùm nhụy dụm lại. Qua đến ngày thứ ba, 5 cánh bắt đầu rơi lả
tả theo chiều gió, hoa tàn. Hoa nào đậu thì bầu noãn phình to lên và kết hạt. Hạt
non màu xanh, hạt già màu đen, hạt chín rụng xuống đất, mọc lên cây con. Cây
con vài ba năm sau mới ra hoa bói lần đầu tiên và cứ thế tiếp tục, mỗi năm mỗi
ra hoa.
Cây mai mỗi năm rụng
lá một lần vào cuối mùa Đông (tháng 1 – tháng 2 Dương lịch) và nở hoa vào đầu
mùa Xuân, chỉ riêng mai Tứ Qúy là nở hoa quanh năm. Hiện nay nhờ kỹ thuật lai tạo
giống, các nghệ nhân đã tạo ra được các giống mai có nhiều cánh, cánh xếp nhiều
tầng như mai Huỳnh Tỷ, mai Giảo, mai Cúc, mai Cửu Long…và đa dạng về màu sắc
như Bạch Mai, mai Miến Điện, mai Bến Tre, mai Tứ Quý…
Kỹ thuật trồng và
chăm sóc mai không phức tạp. Tuy nhiên để có một cây mai theo ý muốn của nguời
chơi, ngoài những kỹ thuật thường áp dụng như tỉa cành tạo tán, tưới nước,
phòng trừ sâu bệnh việc trồng và chăm sóc mai cần chú ý một số điểm sau:
1- Chuẩn bị đất:
Với những vùng đất thấp
cần lên líp rộng 1 – 1,2m, có rãnh thoát nước để mai không bị úng ngập khi mưa
hay nước ngầm dâng cao làm thối rễ mai. Xới đất cho tơi xốp, nhặt hết cỏ dại và
gạch đá.
2- Bón lót:
Đất Dinh dưỡng chuyên
trồng mai Better 3 – 5kg trộn phân hữu cơ sinh học Better HG01 với lượng 0,3-
0,5 kg cho mỗi hố trồng. Nếu trồng mai trong chậu cần trộn đất với phân theo tỷ
lệ 3 – 4 phần đất, 1 phần phân hữu cơ. Rải một phần phân hữu cơ xuống hố, đặt
cây, rải tiếp phân hữu cơ quanh gốc rồi lấp đất, lèn chặt.
3- Tưới nước:
Mùa nắng nên tưới
hàng ngày để đất đủ ẩm, mùa mưa cần đảm bảo tiêu thoát nước tốt và chỉ tưới khi
đất khô. Mai trồng trong chậu bốc thoát hơi nước nhanh nên cần tưới nhiều lần
hơn so với mai trồng trong đất. Chỉ tưới vào sáng sớm hay chiều mát, không nên
tưới quá đẫm vào chiều tối vì dễ phát sinh sâu bệnh do độ ẩm quá cao vào ban
đêm.
4- Bón phân thúc:
Sau trồng 15 – 20
ngày, rễ mai đã ăn ra lớp đất mới, cần tưới phân thúc bằng cách hòa 15 – 25gam
phân Better NPK 16-12-8-11+TE/10 lít nước tưới vào gốc nhằm thúc cho bộ rễ mai
phát triển mạnh ngay từ đầu. Bón thúc bằng cách rải phân Better NPK
16-12-8-11+TE hoặc NPK 12-12-17-9+TE quanh gốc với lượng 20 – 30 gam/cây. Kết hợp
xới đất để vùi lấp phân nhằm giảm bớt thất thoát phân do bay hơi, rửa trôi.
ngày/lần.
Sau 3 – 4 tháng từ
khi trồng, bón 0,5 – 1 kg phân hữu cơ sinh học Better HG01/cây. Cuối tháng 10
âm lịch cần giảm lượng phân và nước tưới để hạn chế tăng trưởng thân lá, chuẩn
bị cho giai đoạn phân hóa mầm hoa. Phun phân bón lá Better KNO3 định kỳ 7-10 ngày/lần
pha 50-100g/bình 16 lít nước nhằm kích thích mai phân hóa mầm hoa tốt.
5- Biện pháp xử lý để
mai vàng ra hoa đúng tết:
Cần áp dụng đồng bộ:
Bón phân – Xiết nước – Tuốt lá. Từ đầu tháng 10 âm lịch hạn chế bón các loại
phân có hàm lượng đạm (N) cao. Từ giữa đến cuối tháng 11 âm lịch, dừng bón phân
vào gốc và hạn chế tưới nước để chuẩn bị tuốt lá.
Từ 7 – 10 tháng Chạp,
nếu thấy mai sung sức, đã có nụ lớn thời tiết dự báo nắng ấm thì mai sẽ nở sớm,
do vậy đối với mai 5 cánh cần tuốt lá vào khoảng 18 – 20 tháng Chạp. Ngược lại
nếu cây mai không sung sức, mới xuất hiện nụ nhỏ, dự báo rét kéo dài thì phải
tuốt lá khoảng ngày 13 – 16 tháng Chạp. Đối với mai nhiều cánh cần tuốt lá sớm
hơn so với mai 5 cánh từ 4 – 6 ngày.
Trước khi tuốt lá cần
ngừng tưới nước 2 – 3 ngày để lá bắt đầu đanh lại, gân lá nổi lên thì tuốt lá,
đồng thời tưới lại thật đẫm và phun phân bón lá Better KNO3. Đúng "tết ông
Táo", nếu thấy hoa cái bung vỏ lụa là chắc chắn hoa nở đúng tết; Nếu hoa
cái chưa bung vỏ lụa là mai nở muộn nên cần xiết nước (ngưng tưới), đem phơi
ngoài nắng (nếu trồng chậu) sau vài ngày thì tưới thật đẫm trở lại bằng nước ấm
(45 – 50 độ C) đồng thời phun phân bón lá Better KNO3 để kích thích mai nở sớm
cho đúng tết.
Nếu hoa cái đã bung vỏ
lụa trước "tết Ông Táo" thì mai sẽ nở trước tết nên cần phải hòa 10 –
20 gam phân Better NPK 12-12-17-9+TE/10 lít nước để tưới. Đồng thời cần tưới bằng
nước lạnh (có thể cho một ít nước đá vào) và dùng lưới bạt che nắng để hãm mai
nhằm giúp hoa nở đúng tết.
Đối với những năm nhuận,
thường mai sẽ nở sớm hơn nên cần kéo dài thời gian bón phân thúc và tưới nước
so với những năm thường để thời gian tăng trưởng thân lá lâu hơn, giúp mai nở
đúng tết. Việc tuốt lá, phun phân bón lá cũng theo nguyên tắc trên. Từ cuối
tháng 11, nếu có mưa bất thường thì mai sẽ nở sớm do đó cần chủ động nắm bắt dự
báo để có thể làm dàn che hay phủ nilon che gốc để tránh mưa.
6- Chưng mai trong
những ngày tết:
Chậu mai phải để nơi
thoáng mát, đủ sáng không nên để gần quạt hay chỗ có gió lùa vì sẽ làm mai mất
nước nhiều rụng hoa và cả nụ sớm. Không nên để mai chỗ quá tối vì sẽ không đủ
ánh sáng cho mai quang hợp, chồi sẽ vươn dài, lá ra nhanh, hoa rụng sớm. Nên
tránh để mai gần bóng đèn có công suất lớn vì sẽ thừa sáng, nhiệt độ lại cao
cũng làm mai nở nhanh, chóng tàn. Nếu là cành mai cắm trong bình cần phải thui
gốc ngay sau khi cắt để giữ nhựa và hạn chế vi khuẩn gây thối cành. Thay nước sạch
nhiều lần hoặc cho mỗi lít nước 1 viên Aspirin nhằm hạn chế vi khuẩn gây thối
cành, tàn hoa.
7- Chăm sóc mai sau
tết:
Sau tết, mai rất mất
sức nên cần chuyển mai từ chậu ra trồng trong đất. Nếu vẫn trồng trong chậu cần
phải thay đất mới bằng cách bỏ bớt khoảng 1/3 đất cũ trong chậu, thay bằng đất
trồng mai Better mới. Hòa 15 – 25 gam phân Better NPK 16-12-8-11+TE trong 10
lít nước, tưới đều vào gốc mai. Tiếp tục bón thúc và tưới nước, phun phân bón
lá Better KNO3 theo chu kỳ mới như đã nêu ở trên.
8- Phòng trừ sâu bệnh:
Các đối tượng thường
xuyên gây hại trên cây mai có thể kể đến:
a. Bọ trĩ (Thrips sp.)
Có thể sử dụng một
trong các loại thuốc trừ sâu như sau: Malvate 21EC; Trebon 10EC; Confidor
100SL; Admire 050EC; Regent 5SC, Vimite 10ND; Bifentox 30ND; Virigent 800WG…
b. Nhện đỏ (Tetranychus sp.)
Khi phát hiện có nhiều
nhện trên cây có thể dùng một trong các loại thuốc: Danitol 10EC; Comite 73EC;
Pegasus 500SG; Ortus 5SC; Cascade 5EC;
Nissuran 5EC; Sirbon
5EC; Kelthane 18,5EC…
c. Rệp sáp (Dysmiccocus sp)
Có thể dùng tay giết
rệp hoặc khi cần thiết thì sử dụng một trong các loại thuốc: Pyrinex,
Supracide, Polytrin, Monster…
d. Sâu ăn lá (Delias aglaia)
Có thể sử dụng thuốc
trừ sâu như: SecSaigon 5EC hoặc 10EC; Diaphos 5EC; Sagothion 50EC; Padan 95SP;
Fastac 5EC,…
đ. Bệnh mốc cam (do nấm Coniothyrium fuckelli)
Nên định kỳ tỉa cành,
cắt bỏ các cành bị gẫy hoặc bị bệnh. Sau khi tỉa cành phun thuốc Daconil,
Zineb, hoặc thuốc gốc đồng,…
e. Bệnh gỉ sắt (do nấm Phragmidium mucronatum)
Tỉa bỏ các cành lá bệnh
rồi tập trung tiêu huỷ. Bón Phân Hữu cơ sinh học Better HG01 và Better
12-12-17-9+TE để tăng sức chống bệnh cho cây. Chỉ tưới nước vừa phải. Phun thuốc
Bayfidan, Score, Anvil, Zineb, Carbendazim,…
f. Bệnh cháy lá (do nấm Pestalotia funereal)
Bón phân đầy đủ, ngắt
bỏ lá già, lá bệnh, định kỳ phun thuốc gốc đồng và phân bón lá Better KNO3 cho
cây.
g. Bện vàng lá do tác nhân bệnh sinh lý
Bón đầy đủ phân khi
có hiện tượng vàng hlá, nên kết hợp phun tưới chế phẩm vi lượng tổng hợp Better
chuyên dung cho hoa, cây sẽ mau hết bệnh.
h. Bệnh đốm lá (do nấm Pestalotia palmarum)
Dùng biện pháp phòng
trừ tổng hợp như: mật độ trồng thích hợp để cây mai được thông thoáng, vệ sinh
vườn bằng cách cắt tỉa thu gom lá bị bệnh tiêu huỷ để tránh lây lan, bón phân
cân đối, cần tăng cường bón thêm phân hữu cơ sinh học Better HG01 và Better NPK
12-12-17-9+TE giúp cây kháng bệnh. Khi cây bệnh có thể dùng thuốc hoá học:
Viben C BTN, phun ướt đều cả hai mặt lá, cần lập lại 2 – 3 lần, sau 5 – 7 ngày
để trị bệnh. Hoặc có thể phun từ 10 – 15 ngày/ lần để phòng trừ bệnh.
i. Bệnh đốm đồng tiền do tác nhân địa y
Không nên trồng hoặc
sắp xếp những chậu mai trong vườn quá dày, quá gần nhau, dưới tán lá và gốc cây
cần nhận đủ ánh sáng mặt trời. Cần để vườn mai thông thoáng, khô ráo. Thiết kế
mặt liếp để trồng mai (hoặc để đặt chậu mai) theo hình mai rùa, xẻ rãnh thoát
nước để nước không đọng lại trên mặt vườn trong mùa mưa để vườn luôn được khô
ráo.
Đối với những gốc mai
đã bị đốm bệnh xuất hiện nhiều, dày đặc, có thể dùng bàn chải cọ rửa sạch những
đốm bệnh trên thân, cành.
Dùng nước vôi hoặc
dung dịch thuốc Bordeaux 1% quét lên thân cây vào đầu màu mưa, cũng có tác dụng
ngăn chặn bệnh xâm nhập và lây lan. Ngoài ra bạn có thể dùng một số loại thuốc
gốc đồng như Copper – B, Coc 85; Copper – Zinc hoặc Zinccopper… xịt ngừa lên chỗ
thường hay bị bệnh trên thân, cành.
Những kinh nghiệm cần
lưu ý:
* Đầu vụ cần làm tốt
để không ảnh hưởng cả một vụ mai như dọn cỏ, bón phân, thay đất, tỉa cành, tạo
dáng cây cần có tay nghề cao mới làm được.
* Cuối vụ lặt lá mai
đúng lúc là khâu rất quan trọng. Cần dựa vào tình trạng sinh trưởng, đất trồng,
nước tưới, độ tuổi của cây, điều kiện thời tiết khí hậu, mai trồng trong chậu
hay trong vườn…
* Những năm thời tiết
không thay đổi, thường lặt lá mai vào rằm tháng 12 âm lịch. Nhưng nếu thời tiết
có sự thay đổi thì tùy theo mức độ nắng nóng hoặc lạnh có thể tiến hành lặt lá
mai như sau:
– Có nắng nóng nhiều
hoặc có gió chướng mạnh thì mai sẽ nở sớm hơn vì thế nên lặt lá mai trễ hơn.
Tùy theo kích thước của nụ mai mà có thể lặt lá mai vào khoảng từ ngày 17 –
20 tháng chạp.
– Năm mưa nhiều và chấm
dứt muộn, thời tiết tháng chạp lạnh nhiều, ít gió chướng thì mai sẽ nở trễ
hơn, vì thế nên lặt lá mai vào trước ngày rằm tháng chạp, khoảng từ ngày 10 –
13 tháng chạp tùy theo kích thước nụ mai đã lớn hay nhỏ.
– Những năm có tháng nhuận hoặc những năm lập
xuân sớm thì mai sẽ nở sớm, năm đó nên lặt lá mai trễ hơn, ngược lại
năm lập xuân trễ thì mai sẽ nở muộn hơn, năm đó nên lặt lá sớm hơn.
* Sau tết nguyên đán: nên chăm sóc ngay để cây phục hồi
nhanh.
* Trong mùa nắng nên
tưới mỗi ngày để đất đủ ẩm, mùa mưa cần đảm bảo tiêu thoát nước tốt và chỉ tưới
khi đất khô. Có thể tưới tràn, tưới phun lên cả thân lá hay tưới rãnh, tưới nhỏ
giọt. Mai trồng trong chậu bốc thoát hơi nước nhanh nên cần tưới nhiều lần hơn
so với mai trồng trong đất. Chỉ nên tưới vào sáng sớm hay chiều mát (khi trời
không quá nắng). Không nên tưới quá đẫm vào buổi chiều tối vì rất dễ phát sinh
sâu bệnh do ẩm độ ban đêm rất cao.
* Những cây mai trồng
ở nơi có đất tốt, phát triển tốt thường nở hoa trễ hơn so với những cây mai trồng
ở nơi đất xấu, còi cọc, vì thế chúng phải được lẩy lá sớm hơn.
* Những giống mai có
nhiều cánh (12 cánh trở lên) thường nở hoa trễ hơn giống mai vàng 5 cánh khoảng
5 – 7 ngày, vì thế phải lẩy lá sớm hơn.
Theo kinh nghiệm dân
gian người ta thường canh ngày lẩy lá mai làm sao để đến ngày 23 tháng chạp nụ
hoa bung vỏ lụa (búp vỏ trấu), khi đó hoa sẽ nở đúng vào Tết. Nếu đến ngày 23
tháng chạp nụ hoa chưa bung vỏ lụa thì cần tìm cách “đưa” cây mai ra chỗ nắng (nếu
có thể được), tưới nước vào buổi trưa hoặc tưới nước nóng âm ấm tay. Ngược lại
nếu nụ hoa đã bung vỏ lụa trước ngày 23 tháng chạp thì tìm cách đưa cây mai vào
chỗ râm mát, tưới nước vào sáng sớm.
Trên đây là một vài
kinh nghiệm cơ bản nên áp dụng và rút tỉa dần kinh nghiệm để giúp cho những cây
mai nở hoa vào đúng dịp Tết.
Bài viết hay và khá chi tiết
Trả lờiXóa